Polskie prawo spadkowe wyróżnia dwie instytucje pozbawienia prawa do spadku osób, które dopuściły się niewłaściwych zachowań wobec spadkodawcy. Jest to wydziedziczenie oraz niegodność dziedziczenia. Cel jest ten sam (pozbawienie prawa do spadku i zachowku), inne są natomiast drogi jego osiągnięcia. Wydziedziczenie stanowi bowiem wolę spadkodawcy, niegodność dziedziczenia natomiast stwierdzana jest przez sąd po śmierci spadkodawcy na podstawie żądania pozostałych spadkobierców.

Wydziedziczenie

Spadkodawca ma prawo do pozbawienia małżonka, rodziców, dzieci i innych ustawowych spadkobierców prawa nie tylko do spadku, ale także do zachowku. By jednak to nastąpiło, należy dokładnie wskazać te osoby w testamencie. Z aktu ostatniej woli musi również wynikać dokładne uzasadnienie tej decyzji (wskazanie konkretnych sytuacji i zachowań spadkobiercy). Wydziedziczenie jest bowiem możliwe jedynie w określonych sytuacjach, tj. gdy dana osoba wbrew woli spadkodawcy postępuje w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego, lub dopuściła się wobec spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, bądź też gdy dana osoba nie dopełnia obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy. Wydziedziczenie następuje jedynie na mocy ważnego testamentu. Wydziedziczenie nie może zatem nastąpić w żadnym innym akcie. Nie ma mowy o wydziedziczeniu per facta concludentia (tzn. w sposób dorozumiany, bez użycia słów).

Niegodność dziedziczenia 

Ta instytucja jest bardziej skomplikowana aniżeli wydziedziczenie. Tylko sąd poprzez prawomocny wyrok może orzec, że dana osoba jest niegodna dziedziczenia (dotyczy to nie tylko prawa do spadku, ale również do zachowku). By jednak uzyskać takie orzeczenie sądowe, należy złożyć do właściwego sądu pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.  

Podstawę do złożenia takiego pozwu stanowi istnienie przesłanek uregulowanych w kodeksie cywilnym. Jest to katalog zamknięty i nie przewiduje jakichkolwiek wyjątków. W myśl tych przesłanek, spadkobierca zostanie uznany za niegodnego dziedziczenia, jeśli: 

– w sposób świadomy popełnił ciężkie przestępstwo przeciw spadkodawcy, 

– ukrył, zniszczył bądź też podrobił testament, 

– zmusił spadkodawcę do sporządzenia bądź zmiany testamentu.