Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym środkiem zapobiegawczym, dlatego jego zastosowanie nie powinno mieć miejsca jeżeli wystarczającym do zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego jest inny nieizolacyjny środek zapobiegawczy (np. poręczenie majątkowe, dozór policji, zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu).

Przesłanka ogólna stosowania tymczasowego aresztowania

Tymczasowe aresztowanie może być stosowane tylko w wypadku „gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa”. Prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa może być oceniane tylko na podstawie dowodów zebranych w sprawie, nie zaś na podstawie potencjalnych dowodów, które być może w sprawie zostaną zebrane. Natomiast duży stopień prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa to taki, który określa się jako graniczący z pewnością.

Przesłanki szczególne stosowania tymczasowego aresztowania

Tymczasowe aresztowanie można stosować, jeżeli:

– zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu

– zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne. 

Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.

Negatywne przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania

Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo lub pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.

Czas trwania tymczasowego aresztowania

Sąd stosując tymczasowe aresztowanie oznacza jego termin na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd może przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy. Łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat. Istnieje również możliwość przedłużenia ww. terminów stosowania tymczasowego aresztowania na okres oznaczony przez sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzone jest postępowanie karne. 

Prawa tymczasowo aresztowanego

Tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. W postępowaniu przygotowawczym prokurator, udzielając zezwolenia na porozumiewanie się z obrońcą, może zastrzec że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. Prokurator może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą. Niemniej jednak, takie ograniczenia nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego.

Tymczasowo aresztowany może korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia, chyba że zakłóca to porządek ustalony w areszcie śledczym lub sprzeciwiają się temu względy bezpieczeństwa lub względy sanitarne. Tymczasowo aresztowany nie może posiadać środków łączności, urządzeń technicznych służących do rejestrowania i odtwarzania informacji, sprzętu komputerowego, a także, poza depozytem, przedmiotów i dokumentów, które mogą utrudniać prawidłowy tok postępowania karnego. Tymczasowo aresztowany może za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje, oraz dyrektora aresztu korzystać z wyżywienia, środków leczniczych i higieny otrzymywanych spoza aresztu śledczego.

Tymczasowo aresztowany, ma prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą. Odmowa wyrażenia zgody na widzenie może nastąpić wyłącznie wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że widzenie zostanie wykorzystane w celu bezprawnego utrudnienia postępowania karnego lub do popełnienia przestępstwa, w szczególności podżegania do przestępstwa. Widzenia odbywają się pod nadzorem funkcjonariusza Służby Więziennej w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt tymczasowo aresztowanego z osobą odwiedzającą. Organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, może zezwolić na udzielenie widzenia w sposób umożliwiający bezpośredni kontakt tymczasowo aresztowanego z osobą odwiedzającą.

Tymczasowo aresztowany może korzystać z aparatu telefonicznego aresztu śledczego, chyba że zachodzi uzasadniona obawa, że zostanie on wykorzystany w celu bezprawnego utrudniania postępowania karnego lub do popełnienia przestępstwa, w szczególności podżegania do przestępstwa. Tymczasowo aresztowany nie może korzystać z innych środków łączności przewodowej i bezprzewodowej.

Reasumując, kontakty osadzonego w areszcie śledczym z osobami z zewnątrz są mocno ograniczone. Inaczej wygląda tutaj pozycja adwokata, któremu nie można odmówić widzenia z tymczasowo aresztowanym. Ponadto po upływie 14 dni od osadzenia w areszcie śledczym, kontakt tymczasowo aresztowanego z obrońcą odbywa się bez nadzoru, co umożliwia swobodne przygotowanie linii obrony.