Prawo spadkowe zapewnia członkom najbliższej rodziny spadkodawcy uzyskanie określonej korzyści ze spadku niezależnie od woli  spadkodawcy, tj. choćby spadkodawca pozbawił ich tej korzyści przez rozrządzenia testamentowe lub dokonane darowizny.

Stosownie do treści art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Roszczenie o zachowek przysługuje uprawnionym osobom bez względu na ich sytuację materialną i osobistą. Wystarczającą przesłanką uzasadniającą roszczenie tych osób o zachowek jest jedynie fakt nieotrzymania od spadkodawcy, w drodze darowizny albo rozrządzenia testamentowego, określonej korzyści majątkowej.

Należy pamiętać, że trwała niezdolność do pracy i małoletność uprawnionego do zachowku mają znaczenie jedynie dla określenia wysokości zachowku (zob. art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego), natomiast są bez znaczenia dla samej zasady roszczenia o zachowek. Istotnym również jest, że dla ustalenia niezdolności do pracy lub małoletniości miarodajna jest chwila otwarcia spadku tj. chwila śmierci spadkodawcy.

Roszczenie o zachowek ma charakter zbywalny i można je przenosić w drodze przelewu (cesji) na inne osoby. Powodem w sprawie może zatem być także nabywca roszczenia o zachowek. Istotnym również jest, że roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się w terminie 5 lat od ogłoszenia testamentu, a roszczenia uzupełniające wobec obdarowanych – w terminie 5 lat od otwarcia spadku.

Powództwo z tytułu zachowku wytacza się przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić – przez sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Jeśli wartość zachowku przewyższa 75 000 zł właściwy jest sąd okręgowy, natomiast jeśli wartość zachowku jest równa ww. kwocie lub niższa, właściwy rzeczowo jest sąd rejonowy.