Postępowanie karne w Polsce składa się z kilku etapów, które prowadzą od pierwszych działań organów ścigania aż do wydania wyroku. Każdy z tych etapów rządzi się określonymi zasadami i wymaga zachowania procedur, które gwarantują prawa zarówno oskarżonemu, jak i pokrzywdzonemu.

Zatrzymanie i pierwsze czynności

Policja lub inny organ ścigania zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli istnieją ku temu uzasadnione podstawy, np. złapanie na gorącym uczynku lub ryzyko ucieczki. Funkcjonariusze muszą poinformować zatrzymanego o przyczynie zatrzymania oraz przysługujących mu prawach, w tym prawie do adwokata. Zatrzymanie nie może trwać dłużej niż 48 godzin, a jeśli prokurator skieruje wniosek o tymczasowe aresztowanie, sąd musi rozpatrzyć go w ciągu kolejnych 24 godzin.

Postępowanie przygotowawcze

Śledztwo lub dochodzenie prowadzi prokuratura lub policja. Ten etap ma na celu zebranie dowodów, ustalenie sprawcy i podjęcie decyzji o ewentualnym skierowaniu aktu oskarżenia do sądu. Podejrzany ma prawo do obrony, składania wyjaśnień lub odmowy ich składania. Prokurator może zastosować środki zapobiegawcze, takie jak: dozór policyjny, poręczenie majątkowe czy tymczasowe aresztowanie.

Akt oskarżenia i przygotowanie do rozprawy

Jeśli zebrane dowody wskazują na popełnienie przestępstwa, prokurator wnosi akt oskarżenia do sądu. W tym momencie osoba podejrzana staje się oskarżonym. Sąd analizuje akt oskarżenia i wyznacza termin rozprawy. Obrona może składać wnioski dowodowe oraz przygotowywać linię obrony.

Rozprawa główna

Proces przed sądem rozpoczyna się od odczytania aktu oskarżenia. Następnie sąd przesłuchuje oskarżonego, świadków i biegłych, analizuje dowody i dokumenty. Każda ze stron – prokurator i obrona przedstawia swoje argumenty. Oskarżony może korzystać z pomocy obrońcy, a także składać własne wyjaśnienia lub milczeć. Sąd prowadzi postępowanie dowodowe, po czym strony wygłaszają mowy końcowe. Ostatnie słowo zawsze należy do oskarżonego. Po zakończeniu przewodu sądowego sędzia lub skład sędziowski udaje się na naradę, aby podjąć decyzję w sprawie wyroku.

Wydanie wyroku

Sąd ogłasza wyrok po przeprowadzeniu analizy dowodów i argumentów stron. Może on być uniewinniający, skazujący lub warunkowo umarzający postępowanie. Jeśli oskarżony zostaje uznany za winnego, sąd określa wymiar kary, który może obejmować grzywnę, ograniczenie wolności lub karę pozbawienia wolności.

Środki odwoławcze

Oskarżony oraz prokurator mogą odwołać się od wyroku do sądu wyższej instancji. Apelacja musi zawierać konkretne zarzuty dotyczące błędów popełnionych przez sąd pierwszej instancji. Jeśli sąd apelacyjny uzna skargę za zasadną, może uchylić wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania lub zmienić go bez potrzeby ponownego procesu.